فرق دانشنامه با دایره المعارف !

 روزنامه نگار به جایگاه نخبگی و روشنفکری تکیه زده است یعنی قرار است روشنگری کند و تا خودش روشن نباشد نمی تواند اسباب تنویر و روشنگری باشد . این امتناع فلسفی را جامی بخوبی بازنمایی کرده است :

چون زهستی ش نباشد اثری / چون به هستی رسد از وی دگری ؟
ذات نایافته از هستی بخش / چون تواند که بود هستی بخش ؟

ندانستن البته جرم نیست ولی وقتی کسی، خود خواسته در موضع هدایت یا روشنگری قرار می گیرد اگر نداند ( و بدتر از آن ، یعنی نداند که نداند !) مرتکب خیانت شده است ، درست مثل کسی که بی اطلاع از فنون خلبانی پشت فرمان هواپیما بنشیند .

یکی از آسیب های جدی روزنامه نگاری کشورمان ، نبود یا کمبود دانش و اطلاعات تخصصی در موضوعی است که فرد درباره آن خبر می نویسد ، گزارش تهیه می کند ، یادداشت می نویسد یا گفتگو می کند . بزرگان و بزرگواران متعددی وقتی مرا می بینند لابد به گمان این که کاری از دستم ساخته است این نقیصه را مطرح می کنند که فلان خبرنگار با آنها گفتگویی انجام داده است در حالی که از ابتدایی ترین اطلاعات یا تحلیل آن حوزه بی اطلاع بوده است یا مصاحبه ای گرفته و وعده بازبینی نهایی داده اما خلاف تعهد اولیه عمل کرده است .

مدتی پیش آقای دکتر حداد عادل ماجرای شیرینی را تعریف می کرد که البته برای من اسباب شرمندگی و خجلت شد . در حاشیه همایش دانشنامه ، خبرنگاری با اصرار و البته عجله، مصاحبه ای از ایشان می خواسته . گویی این همکار ما از باب انجام وظیفه سازمانی یا اثبات انجام تکلیف باید به آنجا می رفته و ضمن ضبط چند نما ، یک مصاحبه هم با رئیس همایش می گرفته و تمام ! ظاهرا" ناشکیبایی این عزیز به حدی بوده که با وجود احترازی که آقای دکتر حداد از ترک جلسه، (به دلیل احترام حضور استادان برجسته) داشته اما سرانجام رضایت می دهد تا چند دقیقه ای به کناری رود تا مصاحبه انجام بگیرد.

بعد از آن همه ماجرا آن خبرنگار ، میکروفن را مقابل آقای حداد گرفته و با ملاحت پرسیده : «به عنوان اولین سوال بفرمایید تفاوت دانشنامه با دایره المعارف چیست ؟» فکرش را بکنید به دکتر حداد چه حالی دست داده وقتی با این پرسش ، آن هم از سوی خبرنگاری با آن همه عجله و اصرار ، مواجه شده است . ایشان بدرستی معتقد بود اگر یک آدم عادی نداند دانشنامه همان دایره المعارف است ایرادی ندارد اما اگر خبرنگاری که برای پوشش همایش دانشنامه نویسی اعزام می شود نیز نداند، معلوم است یک جای کار می لنگد .

کم نیستند همکارانی که اطلاعات تخصصی،‌ تجربه و مهارت آنها کافی و حتی رشک برانگیز است و تقید آنان به اخلاق حرفه ای مایه مباهات روزنامه نگاری است اما نمونه هایی از نوع مثال بالا کافی است که روزنامه نگاران به بی مایه گی متهم شوند و لذا یکی از وظایف اصلی دستگاه های برنامه ریز ، بنگاه های مطبوعاتی، تشکل های صنفی، مدیران و سردبیران مطبوعاتی و البته خود روزنامه نگاران اهتمام به دانش اندوزی و به روز شدن اطلاعات روزنامه نگاران در حوزه هایی است که مدعی آنند .